رهبری در جوامع کوچک تر

بخش سوم

جمشید کیومرثی

حالت نخست را من، "رهبری معامله گر" می نامم. این چنین رهبری زمانی موضوعیت می یابد که شخصی نخستین گام در بده بستان چیزی ارزشمند به نام رهبری را بوسیله ی برقراری ارتباط با مراکز قدرت بر می دارد. این بده بستان طبیعتاً می تواند اقتصادی، سیاسی، و یا روانی باشد. اشخاصی که عمومن به این شیوه دست می آویزند همانهایی هستند که به ناگاه بدون هیچ تجربه و دانش رهبری و بیشتر به خاطر داشتن ارتباط با قدرت از جایی سربرمی آورند. انواع اینگونه داد و ستدها می تواند از قبیل : داد و ستد کالا،پول، معامله بر سر آراء بین کاندیدای مورد نظرو مردم، یا میان قانون گذاران، ابراز محبت به کسی برای برآورده شدن خواسته های کس دیگر هم باشد. هر طرفی که به چانه زنی و معامله می پردازد از منابع قدرت و تمایلات طرف مقابل آگاهی کامل دارد و نهایتن باید در جهت خواسته ها و امیال مراکز قدرت قدم بردارد.

هر دو طرفِ معامله، طرف دیگر را به عنوان" آن شخص" می شناسد و خواسته های هر دو سوی معامله در ارتباط با هم قرار خواهد داشت. هر دو طرف معامله اما، تا آنجایی که انجام معامله را دست یافتنی کند آن ارتباط را حفظ و یاتقویت خواهند کرد. اما این ارتباط فراتر از آن پیش نخواهد رفت. معامله گرانِ قدرت مدارهیچگونه اهداف بلند مدتی برای حفظ یا تقویت ارتباط ندارند. به همین خاطر می بینیم که بعد از پایان دوره ی دو، سه و یا چهارساله که زمان مدیریت فرد مورد نظر به عنوان رهبر بر اساس اساسنامه به سر می آید، هر کدام به دنبال کار خود خواهند رفت. کار رهبری در اینجا انجام شده و پایان پذیرفته هر چند این هدفِ انجام شده هرگز آن چیزی نبوده که بتواند رهبر و هوادارانش را برای رسیدن به اهداف عالی تر به هم متصل نگه دارد.

بر خلاف رهبری معامله گر، رهبری تحولگرا، قرار دارد. این رهبری زمانی موضوعیت می یابد که شخص یا اشخاصی به گونه ای با هم درگیر شوند که رهبری و هواداران، همدیگر را برای رسیدن به سطح بالاتری از انگیزش کمک کنند. اهداف آنها اگرچه ممکن است شباهتی به هم نداشته باشد اما یاز هم در اصل همانند رهبریت معامله گر به صورتی مرتبط با هم آغاز می شود. از این طریق است که مردم احساس آرامش می کنند و خود را در امور شریک می دانند. در زیر چتر رهبر تحولگرا مردم بیشتر با سازمان های مورد علاقه ی خود به مشارکت می پردازند و مقدار خیریه ها افزایش می یابد. در حالی که در رهبری های معامله گر، این مراکز قدرت هستند که بدون نیاز به پول هوادارن داوطلبانه همه ی مخارج را پرداخت می کنند و در عمل همه ی امور ارگان مورد نظر را در زیر سیطره ی خود حفظ می کنند.

 پایه های قدرت مثل وزنه های تعادل که وزن دو طرف را برابر نگه می دارد، به هم وابسته نیستند اما مثل حامیان دو قلو و دوسویه برای هدف یکسانی کار می کنند.نام های متفاوتی برای چنین رهبریتی مورد استفاده قرار گرفته است، برخی از آنان گاهی به شوخی نزدیک ترند. شاهد بوده ایم که این مراکز قدرت نام هایی از قبیل: ترفیع دهنده ، بسیج کننده، الهام دهنده، سرافراز کننده ، ناصح بزرگ، ... را به رهبر مورد علاقه ی خود می چسبانند.

ارتباطات در رهبریت تحول گرا می تواند بر اساس مبانی اخلاقی باشد و این شیوه ی رهبریت نهایتاَ برای ارتقاء سطح رفتارهای انسانی و افزایش امیدورای و ایجاد آرزوهای اخلاقی در میانهر دوی رهبری و هواداران، تأثیر تحول آمیزی بر هر دو دارد. شاید بهترین مثال مدرن این گونه رهبری مهاتما گاندی باشدکه  خواسته ها و آمال میلیون ها هندی را ارتقاع داد و زندگی و شخصیت خودش نیزدر طول این پروسه افزایش یافت. 

به هر حال در این سه بخش دانستیم که بر خلاف تبلیغات مرسوم رهبری برتر آن رهبریت فعالی است که در آن رهبران خود را وارد ارتباطاتی با هوادارنشان می کنند که در آن احساس ترقی نمایند و اغلب بیش از پیش فعال شوند، و به این ترتیب کادر تازه ای از رهبری را بسازند.رهبریت ترقی گرا رهبریتی است در تعامل با مردم و هوادارنش .

رهبران وابسته به گردانندگان قدرت مطلقه اما نه می توانند نقشی معامله گرانه با مردم داشته باشند و نه تحولگرا هستند، تنها رهبری است که میتواند نقش بازی کند و امیال و آرزوهای اقتصادی و سیاسی امپراتوران قدرت را برآورده سازند. شاید نتوان رهبری و هواداری را در عمل از هم جدا دانست اما به طور حتم یکی نیستند. رهبری باید به صورت مرحله به مرحله و از گام نخست آغاز شود تا ارتباط بین رهبر و هوادار ساخته شود. این رهبری تحول گرا است که ارتباط لازم را برای برقراری گفت و شنود و داد و ستد با هواداران ایجاد می کند. 

برای درک بهتر این مطلب باید به مقایسه ی میان رهبری سنتی و رهبری نوین پرداخت که بحث بخش چهارم خواهد بود...