ادب و هنر

برگرفته از سایت امرداد

موبد پدرام سروشپور در جشن ارديبهشتگان:

«فلسفه‌ي اشوزرتشت در گاتها ”اشا“ است»

سورنا لطفي‌نيا :

«ارديبهشت در اوستا به عنوان زيباترين امشاسپند آورده شده است به همين شوند(:دليل) زيباترين ماه سال نيز ارديبهشت است و در فرهنگ زرتشتي پاداش نيكي‌ها در اين ماه ١٠ برابر ماه‌هاي ديگر است. اين كار جايگاه ارديبهشت را در سنت زرتشتيان مي‌رساند و مردم در اين روز به آتشكده‌ها‌ مي‌رفتند و به نيايش و شادي مي‌پرداختند.»
موبد پدرام سروشپور افزون بر آن‌چه كه در بالا آمد گفت: «ريشه‌ي واژه‌ي جشن از ”يزش“ به معناي نيايش كردن است بنابراين نيايش و شادي در فرهنگ ايراني هميشه همراه هم بوده‌اند. زرتشتيان در هنگام نيايش براين باورند كه نيايش شوند شادي و خشنودي اهورامزدا خواهد شد. ”خشنوتره اهورامزدا“ يعني من نيايش مي‌كنم براي خشنود شدن خداي خودم. طبيعي است كه خداي ما هم در ازاي اين شاد شدن؛ شادي ما را مي‌خواهد.»
وي در جشن ارديبهشتگان كه در بنياد جمشيد برگزار شد، درباره‌ي ارديبهشت امشاسپند در ادامه افزود: «صحبت درباره‌ي ارديبهشت بسيار زياد است زيرا ”اشا“ يكي از واژه‌هاي كليدي فلسفه‌ي اشوزرتشت در گاهان است. شما هيچ‌گاه نمي‌توانيد يك معني براي واژه‌ي اشا كه همه‌ي معاني آن را در اوستا برساند، پيدا كنيد. بنابراين تاكيد من بر اين است كه نبايد هرگز در گاتها به دنبال برابر فارسي واژه‌ها باشيم چون معنا را نمي‌رساند. باتوجه به گفته‌ي موبد «آذرگشسب» در هر بندي واژه‌ي اشا بايد باتوجه به نياز آن بند ترجمه شود.»
واژه‌ي اشا بن‌مايه‌ي فلسفي دارد
سروشپور گفت:« واژه‌ي اشا هميشه براي خود من نيز يك پرسش بود تا اين‌كه در دست‌نوشته‌هاي پدربزرگم خواندم كه؛ قانون، چيزي است كه هميشه ثابت است. يعني چيزي كه هميشه راست و درست باشد. پس راستي يعني عين قانون بودن و هيچ دو قانون نمي‌توانند همديگر را نقض كنند.
چيزي كه از هيچ‌چيز، چيز ساخته است، همان قانون است پس اصل آفرينش قانون است. ارديبهشت را از اين جهت زيباترين و بهترين امشاسپند ناميده‌اند كه نماد آفرينش را اشا مي‌دانسته‌اند.»
گاتها نگاه بسيار ويژه‌اي به اشا داردموبد سروشپور در ادامه گفت: «دو واژه هستند كه اشوزرتشت آن‌ها را بسيار در كنار هم به كار برده است؛ يكي بهمن و ديگري اشا. خداي اشوزرتشت اهورامزدا است يعني داناي كلي كه آفرينش را بوجود آورده است. در اين‌جا بُعد هستي‌بخش خداوند اشا است و جلوه‌ي مزدايي خداوند در اوستا هم وهومن است، پس دو جلوه‌ي خدا، اشا و وهومن هستند. اشوزرتشت خدا را با ويژگي‌(صفت)‌هايش مي‌شناسد؛ يعني اشا و وهومن. اين دو واژه پشتيبان اشوزرتشت هستند، بهترين‌ جايي كه مي‌توان اين موضوع را ديد در «هات ٢٩» گاتها است كه در آن فلسفه‌ي به پيامبري رسيدن اشوزرتشت، بسيار زيبا بيان شده است.»
نگاه نادرست به دين
سروشپور افزود: «دين ريشه‌ي الهي دارد كه مي‌تواند ما را به هدفمان برساند، متاسفانه امروز بسياري به اشتباه در هنگامي كه واژه‌ي دين مطرح مي‌شود ياد كهنگي و سنت مي‌افتند. اشوزرتشت اگر پيامبر شد به اين شوند بود كه ساختار شكن كهنگي بود و با همه‌ي ساختارهاي پوسيده‌ي زمان خود به مبارزه پرداخت و همه‌ي بت‌هاي اعتقادي و باورهاي روزگار خود را شكست. ما اگر بخواهيم بهترين باشيم، نبايد مانند ٤٠٠٠ سال پيش ايراني‌ها زندگي كنيم بلكه بايد مانند پيامبرمان ياد بگيريم كه چگونه جهان را تازه كنيم. اين آموزش اشوزرتشت است. راه نجات جامعه بشري راه دين است.»
بهمن به معناي منش پاك است
موبد سروشپور در ادامه گفت: «بر اساس نگاه اشوزرتشت ارزش انسان به انديشه‌ي اوست، انديشه‌اي كه به سمت بالا و كمال حركت مي‌كند. نكته‌ي نخست اين‌جاست كه انديشه‌ي انسان رشد نمي‌كند و به كمال نمي‌رسد مگر در بستر آزادي. انديشه‌اي كه محكوم به تقليد و عمل كردن به سخن ديگران و گرفتار تعصب باشد نمي‌تواند يك انديشه‌ي پيشرو به شمار رود و به مزداي خداي خود نزديك باشد. اين نخستين اصلي است كه اشوزرتشت به ما نشان مي‌دهد.
نكته‌ي دوم اين است كه؛ اشوزرتشت اگر اين پيام را براي مردم دارد بايد در عمل نيز به آن رفتار كند كه در گاتها هم همين گونه است. در سراسر گاتها ما نشاني از بايست و نبايست‌ها نمي‌بينيم و اين درست به معناي آزادي گزينش راه براي همگان است.»
فرشگرد يعني آزادي گزينش راه
«در نگاه زرتشتيان تقليد جايگاهي ندارد بلكه هر انساني بايد خود راه خود را برگزيند، اين كار ساده نيست اما اگر روزي به جايگاهي برسيم كه هركس با آگاهي راه خود را برگزيند، در آن هنگام به فرشگرد رسيده‌ايم. چيزي كه اشوزرتشت آرزوي آن را كرده است. مطمئن باشيد كه جهان در مسير پر تلاطم خود، به جايگاهي مي‌رسد كه هر انسان با آگاهي راه خود را برگزيند.»
دين را هرگز روحانيان نگه نمي دارندموبد سروشپور گفت: «هرگاه از روزگار ساسانيان صحبت مي‌كنم اين نكته را يادآور مي‌شوم كه دين را هرگز روحانيان نگه نمي‌دارند، بلكه هميشه مردم آن را حفظ مي‌كنند، هنگامي كه ما يك پرده ميان مردم و خدا گذاشتيم، شوند از ميان رفتن دين شده‌ايم. اين ضربه‌اي بود كه ساسانيان به يكي از بهترين دين‌هاي زدند و ما اميدواريم كه با درس گرفتن از آن‌ها بتوانيم راه درست را اين‌بار پيدا كنيم.»
وي افزود: «در فرهنگ زرتشتي اشا زيربناي اخلاق است. اخلاق و آزادي دو پايه‌ي پيشرفت جوامع هستند جامعه‌اي كه مي‌خواهد آزادي را به اوج برساند بايد اخلاق را گسترش دهد و براي پيشرفت اخلاق بايد آزادي گسترش پيدا كند. هر چيز غير از اخلاق، اگر جلوي آزادي را بگيرد همان كهنگي و پوسيدگي است، شناخت اخلاق براي جوامع يكي از مهمترين اصول است. ما در فرهنگ زرتشتي زيربناي اخلاق را از اشا و وهومن آغاز مي‌كنيم و بسط آن را در امشاسپندان گوناگون به روشني مي‌بينيم.»
كرپن‌ها و اوسيج‌ها
پدرام سرشپور سخنانش را اين‌گونه ادامه داد: «اشوزرتشت به راستي با دو گروه مبارزه مي‌كردند؛ نخست روحانيون دروغين و دوم صاحبان قدرت كه از روحانيان دروغين پشتيباني مي كردند.خوب است بدانيم كه كار روحانيان هرگز با ظهور پيغمبران آغاز نشده است بلكه از همان روزگاري كه جوامع شكل گرفت، سنت، آيين، اعتقاد، زيارتگاه و روحانيان وجود داشتند. اشوزرتشت به اين شوند ساختار شكن نام گرفت كه با «كرپن‌ها» و «اوسيج‌ها» يا همان روحانيان روزگار خود مبارزه كرد. آن‌ها داراي دو ويژگي بودند يكي آز و ديگري ناراستي. اين دو گروه از ناآگاهي مردم سود مي‌بردند.
اشوزرتشت هميشه از همه‌ي مردم صحبت مي‌كرد كه اين پيام بسيار ارزشمند است. به گمان من در روزگار ساسانيان گروهي به‌جاي اين‌كه دنباله‌رو پيام اشوزرتشت و آگاه كردن بيشتر انسان‌ها باشند، مردم را نا‌آگاهتر كردند و به‌جاي از بين بردن خرافات آن را گسترش دادند زيرا سود روحانيان آن روزگار در گسترش خرافات بود.
اشا بعدها در فلسفه ايراني جايگاه عشق را پيدا مي‌كند و نماد آن آتش است و چيزي كه مي‌تواند عشق را رقم بزند مگر راستي نيست.»
اين جشن كه پسين روز سوم ارديبهشت در بنياد جمشيد برگزار شد، با اجراي موسيقي و سپاسگزاري از برگزار كنندگان از سوي بانو «نخستين دخت فرهادي» و پذيرايي از باشندگان پايان يافت.